Cechy charakterystyczne osób z osobowością paranoiczną to przede wszystkim brak zaufania, a także ciągła podejrzliwość w stosunku do innych ludzi. To może stwarzać duże problemy w nawiązywaniu nowych relacji, ale też może skutkować trudnymi do rozwiązywania konfliktów z otoczeniem. Przyczyny osobowości paranoicznej mogą być związane ze stylem wychowania dziecka. Jakie są jeszcze przyczyny osobowości paranoicznej?
Jakie są przyczyny osobowości paranoicznej?
Niestety przeprowadzone do tej pory badania nie dały odpowiedzi na pytanie, jaki jest związek pomiędzy osobowością paranoiczną a zaburzeniami urojeniowymi o charakterze paranoicznym i schizofrenią paranoidalną. Natomiast badania, które dotyczą genetycznej zależności pomiędzy tymi zaburzeniami, wykazały, że paranoiczne zaburzenia osobowości częściej pojawiają się u krewnych biologicznych, co wskazywałoby na uwarunkowania genetyczne. Następne przeprowadzone badania nie potwierdziły już tej zależności. Z kolei kolejne badania potwierdzają silny genetyczny związek pomiędzy paranoicznym zaburzeniem osobowości a zaburzeniami urojeniowymi.
Podejście psychodynamiczne a przyczyny osobowości paranoicznej
Współczesne podejście psychodynamiczne podkreśla, że przyczyną osobowości paranoicznej mogą być wczesne doświadczenia związane z krzywdzeniem dziecka przez rodziców lub opiekunów, ponieważ to utrwala w dziecku podstawowy brak zaufania, co może przejawiać się, np. zaburzeniami lękowymi. Bierze się tutaj pod uwagę na znaczenie krytyki oraz ośmieszania, ale też sadystycznego traktowania dziecka jako stylu rodzicielskiego. Może to również mieć związek z nakłanianiem dziecka do odnoszenia sukcesów oraz zaspokajania własnych potrzeb, np. jako rekompensatę własnego niskiego statusu społecznego. Dziecko, które jest krzywdzone, jest bardzo wyczulone nawet na małe objawy wrogości, krytyki oraz ośmieszania, a ta zwiększona czujność jest formą obrony przed potencjalnym atakiem.
Podejście poznawcze a przyczyny osobowości paranoicznej
Model poznawczo-behawioralny bierze pod uwagę, że przyczyną osobowości paranoicznej mogą być dysfunkcyjne przekonania myślowe, czyli schematy poznawcze. Przyczyną cech osobowości paranoicznej są określone dezadaptacyjne przekonania, które wpływają na zachowania. Taka osoba myśli, że nikomu nie można ufać, że musi uważać, aby jej nie wykorzystano, ale też trzeba być czujnym.
Podejście interpersonalne a przyczyny osobowości paranoicznej
To podejście bierze pod uwagę styl rodzicielski jako ten, który warunkuje kształtowanie się osobowości paranoicznej. Rodzice takiego dziecka są poniżający, kontrolujący, a także każą w sposób chłodny i nawet w sposób sadystyczny. Bardzo często jest tak, że stosują kary za rzeczy, na które dziecko nie miało żadnego wpływu i w związku z tym często jest atakowane i także karane, ale bez względu na to, czy zrobili coś dobrze, a czy może źle. Tacy rodzice ciągle upokarzają dziecko poprzez obmawianie go oraz przedstawianie go w złym świetle w obecności innych osób.
Od wczesnego dzieciństwa oczekują od dziecka, aby przejawiało autonomię oraz każą je za emocjonalną zależność, która jest naturalna dla ich wieku. Takie dziecko bardzo rzadko potrafi sprostać oczekiwaniom rodziców, a także rzadko jest przez nich nagradzane oraz doceniane. To oznacza, że dziecko otrzymuje informację, że jest z natury złe, aroganckie, wrogo nastawione i dlatego też zasługuje na kary. W związku z tym dziecko, które jest wychowywane w atmosferze stałego zagrożenia, uczy się, że może w każdej chwili spodziewać się ataku oraz kary, dlatego musi być wyczulone na nieprzewidzialny atak, aby mogło się na czas obronić. Przez to staje się podejrzliwe oraz nieufne wobec innych osób, a do tego skrywa różne urazy.
Jak postępować z osobowością paranoiczną?
Życie w związku z osobą, która ma osobowość paranoiczną, jest bardzo trudne. Osobowość paranoiczna to poważne zaburzenie osobowości, które wpływa na różne relacje interpersonalne, a przeważnie te partnerskie oraz małżeńskie. Bardzo często jest tak, że osoby z taką osobowością zgłaszają się na terapię, gdyż zostają do tego przymuszone przez partnera, współmałżonka albo szefa. Osoba z taką osobowością powinna zgłosić się na terapię, która może mieć formę indywidualną, dla par, małżeńską albo rodzinną.
