Osoba chora na schizofrenię powinna otrzymać informację na temat wszystkich dostępnych metod leczenia tej choroby. Przebieg schizofrenii u każdego pacjenta jest inny, ale w ostrej fazie choroby przeważnie kładzie się nacisk na zmniejszenie się nasilenia objawów. Jakie są sposoby leczenia schizofrenii?
Leczenie farmakologiczne schizofrenii
W leczeniu schizofrenii stosuje się leki przeciwpsychotyczne, czyli tzw. neuroleptyki. Leki te są podstawą leczenia chorych na schizofrenię i mają one najpierw przeciwdziałać objawom wytwórczym. Dostępnych jest wiele leków przeciwpsychotycznych, które można podzielić na:
- starsze „klasyczne” leki przeciwpsychotyczne I generacji, np. haloperidol, perfenazyna, zuclopethixol;
- nowe „atypowe” leki II generacji, np. aripiprazol, klozapina, olanzapina oraz kwetiapina.
Skuteczność leków I i II generacji jest porównywalna, ale niewielką przewagę mają leki II generacji, gdyż u nich dodatkowo wykazano mniejsze ryzyko pojawienia się działań niepożądanych. Do tego leki II generacji skuteczniej wpływają na zaburzenia nastroju oraz częściowo na zaburzenia poznawcze i objawy negatywne.
Jeśli u chorego utrzymują się objawy depresyjne, gdy doszło do poprawy przy objawach wytwórczych, to takie leczenie przeciwpsychotyczne można uzupełnić lekami przeciwdepresyjnymi.
Bardzo ważne jest, aby lek został dobrany odpowiednio do chorego, aby zapewnić mu maksymalną poprawę w zakresie objawów oraz minimalne ryzyko działań niepożądanych. Dlatego psychiatra powinien wziąć pod uwagę zarówno cele, jak i priorytety chorego, a do tego ważne znaczenie ma dobranie odpowiedniej dawki leku.
Psychoterapia przy schizofrenii
Tutaj dobrym rozwiązaniem jest terapia poznawczo-behawioralna, którą traktuje się jako postępowanie uzupełniające w leczeniu trudnych i opornych na leczenie omamów słuchowych, a także innych objawów wytwórczych. Z innych form psychoterapii wyróżnia się jeszcze:
- terapię wspierającą,
- treningi funkcjonowania społecznego,
- terapię rodziny.
Psychoedukacja przy schizofrenii
Edukacja na temat choroby powinna dotyczyć nie tylko samych pacjentów, ale również członków ich rodziny, co pozwoli na stworzenie prawidłowych mechanizmów radzenia sobie, a dzięki temu zwiększa się poczucie nadziei. Takie postępowanie polega na tym, że osobie chorej i jej rodzinie przekazuje się wiedzę na temat rozwoju, objawów oraz przebiegu schizofrenii, ale też objawów, które mogą wskazywać na rozpoczynający się nawrót choroby.
Jak zapobiegać nawrotom schizofrenii?
Nawroty, a także zaostrzenia objawów psychotycznych, to poważny problem w długoterminowym leczeniu osób ze schizofrenią. Czynniki, które sprzyjają nawrotom, to:
- natura choroby,
- niestosowanie się do zaleceń lekarza,
- nadużywanie substancji psychoaktywnych,
- wysoki poziom wyrażania emocji w rodzinie.
Jeśli leczenie przeciwpsychotyczne nie zostanie przerwane, to w znacznym stopniu zmniejsza to ryzyko nawrotów o około 50%. Poza tym większą skutecznością w zapobieganiu nawrotom mogą cechować się atypowe leki przeciwpsychotyczne.
Ryzyko nawrotu pomimo odpowiedniego leczenia przeciwpsychotycznego wynosi około 20% w ciągu roku. Natomiast połączenie leczenia farmakologicznego z terapią psychospołeczną może dwukrotnie zmniejszyć ten odsetek.
Skutki uboczne leczenia farmakologicznego
Objawy uboczne powstają wtedy, gdy leki wywierają niekorzystne działanie na inne układy mózgu niż te, które są związane z procesem chorobowym w schizofrenii. Pojawienie się oraz nasilenie objawów ubocznych zależeć będzie od rodzaju zastosowanego leku. Do najczęstszych działań niekorzystnych stosowania leków przeciwpsychotycznych jest wywoływanie objawów pozapiramidowych. Dochodzi do tego w wyniku działania leków przeciwpsychotycznych na obszary mózgu, które odpowiadają za kontrolę ruchu. Trzy główne rodzaje objawów pozapiramidowych to:
- dystonia,
- akatyzja,
- objawy rzekomoparkinsonowskie.
Inne objawy, które występują rzadziej, to:
- sedacja (objawia się uczuciem zmęczenia, znużenia oraz nadmierną sennością);
- wzrost masy ciała;
- podwyższone stężenie prolaktyny.
Objawy pozapiramidowe to objawy uboczne, które dotyczą układu ruchu, np. drżenie, sztywność, skurcze, ruchy mimowolne oraz niepokój ruchowy.
