Osoby, które mają osobowość unikającą, uważają siebie za nieatrakcyjne, nieprzystosowane oraz gorsze od innych. Do tego są ostrożne w kontaktach z innymi osobami i boją się również wchodzić w związki i to nawet w sytuacji, gdy mają potrzebę bliskości. Ze strachu przed odrzuceniem zaczynają wycofywać się z wielu różnych relacji, co może powodować, że czują się samotne. Poza tym można wyróżnić różne typy osobowości lękliwej.
Jakie są typy osobowości lękliwej (unikającej)?
Cztery typy osobowości lękowej (unikającej) wyróżnił Martin Kantor. Typy te różnią się między sobą sposobem funkcjonowania, a także przejawiania lęku.
Typ I – typ nieśmiały lub ze skłonnością do fobii społecznej
Do tego typu zaliczane są osoby, które wycofują się, ponieważ w ten sposób chcą sobie poradzić z lękiem społecznym. Dla tych osób charakterystyczne będzie doświadczenia problemów podczas nawiązywania bliskich relacji. Czasami dochodzi również do skrajnego odizolowania się od otoczenia.
Typ II – typ mieszany
Na pozór wydaje się, że osoby, które zaliczane są do tego typu, są w pełni zdolne do nawiązywania bliskich relacji z innymi osobami ze swojego otoczenia. Potrafią, ale też chętnie rozpoczynają kontakty z innymi osobami, a kiedy są już w towarzystwie innych osób, to czują się komfortowo. Osoby o typie mieszanym w łatwy sposób nawiązują nowe znajomości, ale jeżeli chodzi o utrzymywanie już istniejących relacji, to pojawiają się tutaj problemy.
Tutaj zostało wyróżnionych pięć podtypów, do których zalicza się:
- typ lękowy – problemy z podtrzymywaniem relacji są związane z lękiem przed krytyką, upokorzeniem, a także przed odrzuceniem przez inne osoby. Takiej osoby brakuje wewnętrznej akceptacji dla faktu, że odrzucenie może być jednym z elementów życia każdej osoby;
- typ ambiwalentny – tutaj charakterystycznym zachowaniem będzie zakładanie, że inne osoby są mało przyjazne i równocześnie nie zgadzają się na ich nadmierne zbliżanie się oraz zajmowanie ich osobistej przestrzeni;
- typ masochistyczny – osoby te na zewnątrz manifestują lęk przed odrzucaniem, ale tak naprawdę to skrycie go pragną. Natomiast bardziej boją się zaakceptowania ich przez inne osoby, a także konsekwencji, które mogą z tego wyniknąć. Bardzo często dochodzi to tego, że sami zapewniają sobie różne niepowodzenia, które dotyczą relacji z innymi osobami, gdyż szukają osób, które są dla nich niedostępne, np. będą to osoby, które są zaangażowane w inny związek albo osoby, od których nigdy nie uzyskają sympatii;
- typ dysocjacyjny – osoby, które należą do tego typu, mogą doświadczyć transu albo zmiany osobowości w sytuacji, gdy poczuje się według nich zagrożone przez nadmierne zaangażowanie w jakąś relację;
- typ hipomaniakalny – osoby te charakteryzuje nadmierna aktywność. Tutaj charakterystyczne jest przechodzenie z jednej relacji na inną, gdyż ta poprzednia nie będzie zadowalała danej osoby. To powoduje, że dochodzi do powtarzania się tego samego wzorca, pomimo tego, że jest on bezsensowny. Osoby o tym typie będą angażowały się w relacje z przypadkowymi osobami, aby w ten sposób poradzić sobie z poczuciem pustki oraz z rozpaczą.
Typ III – typ niezdolny do utrzymywania długotrwałych relacji
Osoby, które należą do tego typu, nie będą miały trudności z nawiązywaniem nowych i zadowalających ich relacji z innymi osobami, ale problem zaczyna się pojawiać dopiero wtedy, gdy chodzi o próby podtrzymywania tych relacji.
Tutaj charakterystyczny jest lęk przed stratą własnej tożsamości, a także strach przed byciem kontrolowanym, co nie pozwala na umocnienie długotrwałego związku. W związku z tym bardzo często dochodzi do zrywania relacji przez te osoby w sytuacji, gdy inne osoby oceniłyby to jako dobry oraz stabilny moment związku.
Typ IV – typ zależny/współzależny
Cechą charakterystyczną osób z tym typem jest pozostawanie nawet już w dorosłym życiu w bardzo bliskich relacjach z rodzicami, które są nawet zbyt bliskie. Osoby te są w stanie zrezygnować nawet z założenia własnej rodziny, gdyż czują lęk przed zranieniem rodziców.
W innej sytuacji może być tak, że osoba, która jest zależna albo współzależna będzie tworzyła długi oraz stabilny związek, ale ten związek będzie tylko formą ucieczki przed bliskimi relacjami z innymi osobami, np. z rodziną albo przyjaciółmi.
